Empathy

ဒီေန႕သတင္းတစ္ခုမွာ ကိုယ့္ပါတီ၀င္ေတြကိုယ္တိုင္ ၀ိုင္းၿပီး ျဖဳတ္ခ်တာ ခံလိုက္ရတဲ့ ၾသစေၾတးလ်က ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း Kevin Rudd ကို ကိုယ္ခ်င္းစာတဲ့ အေၾကာင္း သူလိုပဲ ျဖဳတ္ခ်ခံရဖူးတဲ့ ပါတီေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းက ဒီလို ေျပာပါတယ္။

I don't just have sympathy. I've got empathy.

Sympathy နဲ႔ Empathy က ခပ္ဆင္ဆင္ေပမည့္ အတြင္း သေဘာထားက အေတာ္ေလး ကြာသြားတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ Sympathy ရဲ႕ အဓိပၸါယ္ကို ျမန္မာ အဘိဓာန္မွာေတာ့ “က႐ုဏာ။ သနားျခင္း။ ၾကင္နာျခင္း။ ညွာတာျခင္း။ ေထာက္ထားမႈ။ စာနာျခင္း။ ထပ္တူ ၀မ္းနည္းေၾကကြဲျခင္း။ အျမင္တူျခင္း။ သေဘာထားတူျခင္း” လို႔ တူမေယာင္ ကြဲလြဲေလးေတြ ဆိုထားပါတယ္။ Empathy ကေတာ့ ရွင္းပါတယ္။ “မွ်ေ၀ခံစားျခင္း။ စာနာၾကည့္ျခင္းလို႔” ပဲဆိုထားပါတယ္။ Empathy ကို ခံစားခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္ရင္ေတာ့ “တျခားေသာသူတစ္ဦး၏ စိတ္ခံစားမႈ(Emotion) ႏွင့္ အာ႐ံုခံစားမႈ(Feeling) ကို မွ်ေ၀ခံစားျခင္း”လို႔ ေျပာပါတယ္။

Empathy ကို အဓိပၸါယ္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ဖြင့္ထားၾကပါတယ္။

•  
• တပါးသူကို အေလးေပးထားေသာ စိတ္ဓါတ္လႈံေဆာ္မႈ
• တျခားေသာသူ၏ ေတြ႕ႀကံဳခံစားခ်က္မ်ားကို မိမိ၏ အေတြ႔အႀကံဳႏွင့္ ႏွီးႏြယ္၍ ခံစားသိရွိႏိုင္ျခင္း
• မိမိကိုယ္ကို တျခားသူ၏ ေနရာတြင္ ၀င္ေရာက္၍ ထုိသူ၏ အာ႐ံုခံစားမႈမ်ားကို နားလည္ေပးႏိုင္ျခင္း
• တျခားသူ၏ အေျခအေနကို ကိုယ္ပိုင္ အေနအထားထက္ ပိုမို သင့္ေလ်ာ္ေအာင္ အာ႐ံုတုန္ျပန္႔မႈ

စသည္ စသည္ ဆိုထားတဲ့ အထဲက တိုတုိန႔ဲ နားလည္လြယ္တာေတြကို ထုတ္ႏႈတ္ယူလိုက္ပါတယ္။

တျခားသူကို Empathise လုပ္ဖို႔ ကိုယ္ခ်င္းစာဖို႔ ဆိုတာ ထိုလူရဲ႕ စိတ္အေနအထားကို နားလည္ႏိုင္မွသာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္အေနအထားဟာလည္း ထင္ျမင္ယံုၾကည္ခ်က္(Belief) ႏွင့္ လိုအင္ဆႏၵေတြ(Desire) အေပၚမွာ အေျခခံသြားတဲ့ အတြက္ ဒီအေျခခံေတြကို နားမလည္ သေဘာမေပါက္ႏိုင္လ်င္ ထုိသူကို ကိုယ္ခ်င္းစာဖို႔ မလြယ္ပါ။ အဲဒါေၾကာင့္ တျခားသူတစ္ဦးရဲ႔ ေနရာမွာ ၀င္ၾကည့္ဖို႔ဆိုတာ ႐ႈပ္ေထြးနက္နဲတဲ့ စိတ္ကူးႏိုင္စြမ္း တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တျခားသူရဲ႕ ခံစားခ်က္ေတြကို သိရွိ နားလည္ႏိုင္စြမ္းကေတာ့ ေမြးရာပါ စြမ္းေဆာင္ရည္ တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ သူတပါးရဲ႕ ခံစားခ်က္ေတြကို ပိုမို ေလးေလးနက္နက္ တိတိက်က် သိႏိုင္ေအာင္ေတာ့ ေလ့က်င့္ယူႏိုင္ပါတယ္။ သူနဲ႔ကိုယ္ တစ္သားတည္း ျဖစ္ေအာင္ေတာ့ Empathy မရွိႏိုင္ပါဘူး။ တျခားသူကို Sympathetic ျဖစ္တယ္ ဆိုတာကေတာ့ အတိဒုကၡေရာက္ေနသူ လိုေနသူ တစ္ဦးအတြက္ စိုးရိမ္ပူပန္ၿပီး ထိုသူကို ပိုမိုေကာင္းမြန္ ေပ်ာ္ရႊင္ေအာင္ လိုအင္ဆႏၵျပည့္၀ ေစလိုတာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။

Empathy ရွိတယ္ဆိုတိုင္း Sympathetic ျဖစ္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ တျခားသူတစ္ဦးရဲ႕ အေတြးစိတ္ကူး၊ ခံစားခ်က္ႏွင့္ ရပ္တည္ခ်က္ သေဘာထားေတြကို နားလည္းေပးႏိုင္လို႔ အဲဒီလူနဲ႔ ပိုမို နီးနီးကပ္ကပ္ ဆက္ဆံေျပာဆိုႏိုင္တာ Empathy ပါ။ Empathy ဆိုတာ ကိုယ္ေတြ႕ႀကံဳခဲ့ရတာနဲ႔ တျခားသူ ခံစားေနတာရတာကေန တူညီခ်က္ေလးေတြကို မိမိကိုယ္တိုင္နဲ႔ ထုိသူကို ေရာေထြးမိျခင္း မရွိဘဲ နာလည္းခံယူ ခံစားေပးႏိုင္ျခင္းပါ။ Sympathy ကေတာ့ လူတစ္ေယာက္ကို သနားေနတာပဲ ရွိၿပီး ထိုသူရဲ႕ လက္ရွိအေနအထားကို နားလည္ျခင္း မရွိပါဘူး။ ဥပမာ တစ္ေယာက္က “ေဟ့.. ငါေတာ့ ဒီေန႔ အလုပ္ ျဖဳတ္ခံလိုက္ရတယ္” လို႔ ဆိုလာရင္

(က) - မပူပါနဲ႔႕ကြာ။ ငါတို႔လို လူေတြ အတြက္ အလုပ္က မရွားပါဘူး။ ခဏေန ျပန္ရမွာပါ။
(ခ) - ဟင္း.. မင္းေတာ့ အေတာ့္ကို ပူပန္ေနရမွာပဲ..ေနာ့္

လို႔ ျပန္ေျပာရင္ (က)နဲ႔ (ခ)မွာ ဘယ္ဟာက Sympathy ဘယ္ဟာက Empathy ျဖစ္မလဲ။

Sympathy က မိမိကိုယ္တိုင္ တျခားသူလို လိုက္ၿပီး ခံစား(၀မ္းနည္း)တာပါ။ ဥပမာ ႐ုပ္ရွင္ၾကည့္ၿပီး လိုက္ငိုတာ Sympathy ပါ။ သူ႔အတြက္ ကိုယ္က လိုက္ခံစားတာပါ။ Empathy ကေတာ့ သူ႔ခံစားခ်က္ သူ႕အေနအထားကို နားလည္ေပးၿပီး သူနဲ႔ကိုယ္နဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈ တစ္ခု ရယူလိုက္ေပမယ့္ သူနဲ႔ကိုယ္ၾကားမွာ စည္းျခားထားပါတယ္။ Fine Line တစ္ခု ရွိပါတယ္။

Empathy က စိတ္ခံစားခ်က္ ဆိုေပမယ့္ Intellectual ျဖစ္ပါတယ္။ Emotional Intelligence ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္စိတ္ ဒုကၡေရာက္ေနသူတစ္ဦးကို ထိေရာက္တဲ့ အကူအညီ ေပးႏိုင္ဖို႔ Sympathy ထက္ Empathy ပိုရွိေအာင္ ႀကိဳးစား နားလည္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒုကၡေရာက္ေနတဲ့သူတစ္ဦအတြက္ “ေအး ငါလည္း ဒီလိုျဖစ္ဖူးတယ္။ ဒီလို ႀကံဳဖူးတယ္” လို႔ ေျပာေပးတာ သူ႔အတြက္ အားတက္စရာပါ။ “ငါလည္း ဒီလိုေတာ့ ေတြးမိသား” လို႔ အေတြးအေခၚျခင္း ထပ္တာ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ ေဆြးေႏြးဖို႔ အစေကာင္းပါ။ ဒါဟာ Empathy ကို ျပတာပါ။

မိမိ ဆိုလိုေနတာကို နာလည္း သေဘာေပါက္ေအာင္ မိမိရပ္ေနတဲ့ ေနရာကို တျခားသူကို ၀င္ရပ္ၿပီး အျမင္ခ်င္း တူေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္တာ Empathetic Communication တည္ေဆာက္ႏိုင္တာဟာ ေက်ာင္းဆရာေတြ၊ စာေရးသူေတြ၊ ဆရာ၀န္ေတြ အတြက္ လိုအပ္ခ်က္ တစ္ခုပါ။ Empathy ကို Communication Tool တစ္ခုအေနနဲ႔ အက်ိဳးရွိေအာင္ အသံုးခ်ႏိုင္ပါတယ္။ စာဖတ္သူဟာလည္း စာေရးသူကို Empathy မထားမိရင္ စာေရးသူရဲ႕ စာကို မိမိ လိုသလို ေကာက္ခ်က္ခ်ႏိုင္ပါတယ္။ Empathetic ျဖစ္တဲ့ သူေတြဟာ စာဖတ္တဲ့အခါပဲျဖစ္ျဖစ္ ၊ ေက်ာင္းစာ ေလ့လာတဲ့အခါပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ အလုပ္ခြင္ထဲမွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ပိုမို ေအာင္ျမင္ပါတယ္။

တျခားသူကို Empathise ျဖစ္ဖို႔ဆိုတာ သူ႕ေနရာမွာဆို ကိုယ္ဘယ္လုိ ခံစားရမည္။ ကိုယ္ဘယ္လို ျပဳမူမည္လို႔ နားလည္ေပးတဲ့ အတြက္ Self-concept တစ္ခုပါပဲ။ အရာ ခပ္မ်ားမ်ားကို သတိမူမိဖို႔ Awareness ရွိဖို႔ေတာ့ လိုပါတယ္။ သူနဲ႔ကိုယ္ရဲ႕ အေတြးအေခၚ၊ ခံစားခ်က္၊ ရပ္တည္ခ်က္ စတာေတြရဲ႕ တူညီတာေတြ ကြဲျပားတာေတြကို သတိမူ နားလည္ဖို႔ လိုပါတယ္။

႐ုပ္ရည္ ႐ူပကာလို ဉာဏ္ရည္ဉာဏ္ေသြးလို မ်ိဳး႐ိုးလိုက္တာမ်ိဳးနဲ႔ မတူတာကေတာ့ Empathy ရွိေအာင္ ေလ့က်င့္ေပးလို႔ ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကေလးေတြကိုပါ။ ကေလးက သူ႔အေမ စိတ္မေကာင္းတဲ့ စိတ္တိုတဲ့အခါ လာေခ်ာ့တာ ကေလးရဲ႕ Empathy ကို ျပတာပါ။ ေခြးလို တိ႐စၧာန္ေတြလည္း သခင္ကို ေခါင္းနဲ႔ တိုးေ၀ွ႔တာ လွ်ာနဲ႔ လ်က္တာ သခင္ရဲ႕ စိတ္ကို နားလည္လို႔ပါ။ Empathy မဖြံ႕ၿဖိဳးေသးရင္ တျခားကေလးငိုရင္ အဲဒီကေလးက လိုက္ငိုခ်င္တယ္။ တျခားကေလး ဗိုက္နာရင္ေတာင္ သူဗိုက္နာတယ္ ထင္တတ္ပါတယ္။ Empathy ရွိလာရင္ေတာ့ တျခားကေလး ငိုရင္ သူ႔ကစားစရာ သူ႔မုန္႔ေလး ေပးၿပီး ေခ်ာ့မည္။ တျခားကေလး ဗိုက္နာ၊ ေခါင္းနာျဖစ္ရင္ သူ႕ကို သြားပြတ္ေပးပါမည္။ ေဖးမေပးတဲ့ သေဘာပါ။

ကေလးေတြကို Empathy ရွိေအာင္ ဘယ္လို သင္ေပးရသလဲဆိုေတာ့ သူတို႔ကို တျခားသူရဲ႕ ခံစားခ်က္ကို နားလည္ေအာင္ ေျပာျပရပါတယ္။ ဥပမာ ကေလးက တျခားကေလးကို ရိုက္ႏွက္ရင္ ဆူေငါက္တာထက္ ဒီလို ရိုက္လာရင္ တျခားသူမွာ ဘယ္လိုနာေၾကာင္း ေျပာျပတာ။ (စိတ္ဓါတ္က်ေနလို႔) ၀မ္းနည္းေနတဲ့ မိဘေတြ၊ (Stress မ်ားလို႔) ေဒါသထြက္ေနတဲ့ မိဘေတြနဲ႔ ေနရတဲ့ ကေလးမ်ားကေတာ့ Sympathy နဲ႔ ေရာေထြးၿပီး Empathy မဖြံ႔ၿဖိဳးေတာ့ပါဘူး။

Empathy ရွိတဲ့သူ သူတပါးကို နားလည္တတ္တဲ့သူဟာ အေပါင္းအသင္းဆံ့ပါတယ္။ ကိုယ္ကိုယ္ကိုသာ အဟုတ္ထင္သူ (Narcissism) ေတြဟာ Empathy နည္းပါးပါတယ္။ အရြယ္ေရာက္လာတာနဲ႔ အမွ် လူဟာ Empathy ပိုရွိလာၿပီး ထို႔ထက္မ်ားေအာင္ ေလ့လာ ေလ့က်င့္လို႔ ရပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ကုိ Empathy ထားဖို႔ တပါးသူရဲ႕ လက္ရွိအေျခအေနကို ထဲထဲ၀င္၀င္ သိရွိေအာင္ ခ်ဥ္းကပ္ေလ့လာဖို႔ လိုၿပီး သူရဲ႕ ေနရာမွာ ရပ္ၾကည့္ဖို႔ အတြက္ ကိုယ့္ရဲ႕ အတၱနဲ႔ မာနကိုေလွ်ာ့ၿပီး ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟေတြကို ကင္းႏိုင္သမွ် ထားတတ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ။